De afspraak voor het eerste mediationgesprek is om tien uur. Om kwart voor tien stapt Linda, een goed verzorgde jonge vrouw van net even boven de veertig kordaat mijn kantoor binnen (vanwege privacy gebruik ik andere namen). Ze gaat zitten en geeft net iets te enthousiast aan dat ze koffie wil. Later blijkt dat onder dit quasi opgewekte gedrag veel spanning en emotie schuilgaat. Eén minuut voor tien stapt haar aanstaande ex, Bjorn, binnen. Bjorn heeft een eigen schilderbedrijf en komt direct vanuit zijn werk, wat is te zien aan zijn werktenue vol met verfresten. Verder is ook Bjorn een vlotte en goed uitziende veertiger. Ze hebben twee kinderen: een puberzoon van 14 jaar en een dochtertje van 10 jaar.
Ik heb Bjorn en Linda twee weken eerder al een uurtje gesproken voor een kennismaking. Toen kwam al naar voren hoe emotioneel, eigenlijk bijna traumatisch de scheiding voor met name Linda is. Bjorn heeft namelijk een ander, en daar is Linda op een hele vervelende manier achter gekomen. Ze had al zo’n voorgevoel dat er iets met Bjorn aan de hand was. Op een avond zag ze per toeval op de telefoon van Bjorn een whats app-bericht van een vrouw met een wel heel intieme inhoud. Bij Linda zijn toen meteen alle alarmbellen gaan rinkelen. Ze heeft Bjorn er direct mee geconfronteerd, maar Bjorn wuifde dit in eerste instantie weg. ‘Het is niet wat ze dacht dat het is’, ‘er is verder niks aan de hand’ en meer van dat soort excuses volgden elkaar op. Maar Linda’s gevoel zei wat anders, en dat gevoel bleek uiteindelijk ook te kloppen.
Vanaf dat moment gaan Linda en Bjorn een emotionele rollercoaster in. Bjorn blijkt al bijna een half jaar een relatie met die andere vrouw te hebben. Een vrouw die Linda ook wel kent; ze werkt als onderwijsassistent op de school waar hun oudste kind op zit. Bjorn geeft het uiteindelijk ook toe. Daarmee is voor Linda die verscheurd wordt door verdriet, woede en jaloezie meteen de maat vol. Ze wil dat Bjorn zo snel mogelijk het huis verlaat. Om dit te bespoedigen gaat ze zelf op zoek naar een appartement voor hem en vindt dat binnen een paar weken. Ze pakt een paar koffers in met zijn kleding en nog wat andere persoonlijke spullen en Bjorn vertrekt vervolgens na een maand gedwee naar een huurappartement aan de andere kant van het Brabantse dorp.
Dat is nu twee maanden geleden. Nu is het volgens Linda tijd om alles definitief te regelen. Nadat ik eerst heb uitgelegd hoe het mediationtraject er uit ziet en de mediationovereenkomst met ze heb doorgenomen, vraag ik vervolgens aan beiden hoe het met ze gaat. Linda barst daarop al direct in tranen uit. “Ja, wat denk je?”, zegt ze door haar tranen heen “… niet goed natuurlijk…”, vult ze verder snikkend aan. Bjorn is hierdoor duidelijk geraakt en zit er verslagen bij.
“Wat vind je vooral moeilijk?” vraag ik Linda als haar tranen wat zijn opgedroogd. Het feit dat het gelukkige gezinsleven dat ze met elkaar hadden als een zeepbel uit elkaar is gespat, vindt ze veruit het lastigste. Dat de kinderen nu geen normaal gezinsleven meer hebben en dat zij voortaan alles alleen zal moeten doen, is voor Linda een onacceptabel toekomstig spookbeeld, dat eigenlijk al realiteit is geworden. Terwijl ze verder vertelt maakt haar verdriet steeds meer plaats voor boosheid, of eigenlijk woede. Al pratend wordt ze steeds bozer op Bjorn. Ze wijst hem aan als de onverantwoordelijke boosdoener voor het grote ongeluk dat haar en ook de kinderen nu is overkomen.
Als Linda haar eerste hartenkreet over het voetlicht heeft gebracht, vraag ik Bjorn om zijn verhaal te doen. Wat heeft er volgens hem toe geleid dat ze nu samen bij mij aan tafel zitten om afspraken over een echtscheiding te maken? Bjorn slaakt een diepe zucht en is duidelijk voor zichzelf naar woorden aan het zoeken. De emoties van de kant van Linda waren de eerste tien minuten al zo overweldigend dat het voor hem duidelijk lastig is om nu de juiste toon te raken. De verbeten blik van Linda helpt hem daarin ook niet.
Bjorn begint dan met te zeggen dat hij het allemaal heel vervelend vindt, wat er is gebeurd en dat hij daar ook allemaal niet trots op is. Hij had liever gezien dat het anders was gegaan, maar ja verzucht hij nog maar weer eens, de klok was nu niet meer terug te zetten. Ondanks zijn – voor mijn idee althans – zorgvuldig gekozen woorden, valt Linda al direct over hem heen. Deze woorden werken voor Linda duidelijk als een rode lap op een stier. Geïrriteerd bijt ze hem toe dat hij het toch vooral allemaal aan zich zelf te wijten had wat er was gebeurd en ze het niet kan begrijpen dat hij dit zijn kinderen aandoet en ….., voordat ik het weet valt Linda in een herhaling van het emotionele verhaal dat ze een paar minuten eerder al had verteld. Ik laat de teugels even vieren naar Linda toe, omdat ik voel dat de emotie bij haar erg hoog zit en ze de afgelopen maanden duidelijk nog niet eerder de gelegenheid heeft gehad om dit aan Bjorn te vertellen. Bjorn vangt de verbale klappen op door vooral met zijn lichaamstaal aan te geven dat hij goed beseft wat er nu aan de hand is, maar dat hij ook niet weet wat hij er nu aan kan doen om dat nog te veranderen.
Dat is het moment voor mij als mediator om ook Bjorn het gevoel te geven dat ik hem begrijp. Aan Linda heb ik herhaaldelijk tijdens haar verhaal laten blijken dat ik haar begrijp en dat de hele situatie voor haar erg ingrijpend is. Maar ook voor Bjorn heb ik begrip. Ik nodig hem uit te vertellen wat voor hem heeft gemaakt dat hij nu wil scheiden van Linda. Bjorn vertelt dan dat de afgelopen jaren de ‘rek’ voor hem uit de relatie was met Linda. Hij voelde weinig plezier en vrijheid meer. Linda regelde het huishouden en de kinderen, naast haar baan als part time kapster. Maar Linda regelde eigenlijk alles, de invulling van de weekenden, de vakanties, en zo ook het leven van Bjorn. Bjorn zucht nog een keer.
Als Bjorn is uit verteld, waarbij hij nog diverse malen werd onderbroken door Linda met cynische of verwijtende opmerkingen, leg ik uit dat het voor allebei belangrijk is om te beseffen dat Linda in een ander emotioneel proces zit op dit moment dan Bjorn. Ik teken dan de rouwcurve voor ze op de flip-over. Een echtscheiding is het nemen van afscheid van je partner en geeft rouw. Deze rouwverwerking kent een aantal emotionele fases. Het begint met een toestand van shock, van nog niet beseffen en niet geloven wat er aan de hand is. Als de shock-fase voorbij is, ontstaat een dalende lijn van allerlei emoties, zoals verdriet, boosheid, frustratie, machteloosheid, angst. Op het dieptepunt van de curve kan ofwel een verdere daling optreden, hetgeen kan leiden tot echte psychische problematiek zoals een depressie, óf er treedt een kantelmoment op. In het laatste geval gaan er dan weer voorzichtig korte momenten van rust optreden, momenten waarop je zelfs even niet meer aan de scheiding hebt gedacht. Momenten van geluk misschien. Van daaruit kan de curve weer omhoog bewegen naar acceptatie, berusting en uiteindelijk het maken van nieuwe toekomstplannen.
Ik vraag aan Bjorn en Linda of ze een idee hebben waar zij zich momenteel op deze rouwcurve bevinden. Linda wijst aan dat ze ergens bovenin zit, tussen de shock-fase en de dalende lijn van verdriet en boosheid. Bjorn wijst met enige aarzeling aan dat hij denkt net voorbij het dieptepunt van de curve te zitten; de voorzichtige lijn omhoog dus.
Ik laat deze constatering even bij beiden indalen en leg dan aan ze uit dat dit besef, dat ze allebei in een andere emotionele fase zitten, heel belangrijk is voor het verdere verloop van het mediationtraject. “Jullie zitten in de communicatie daardoor ook eigenlijk op een andere golflengte”, voeg ik daaraan toe. Linda hoort alles wat Bjorn zegt door haar gekleurde bril van verdriet/boosheid/angst. Bjorn zal hetgeen Linda vanuit deze emoties tegen hem zegt minder binnen laten komen, omdat hij de scheiding al meer heeft geaccepteerd en zelfs al met zijn nieuwe partner bezig is met invulling van de nieuwe levenssituatie.
Daarbij komt dat het patroon dat zich tijdens de relatie tussen Bjorn en Linda heeft afgetekend, en wat uiteindelijk heeft geleid tot de scheiding, tijdens het scheidingsproces wordt uitvergroot. Bjorn is vijf jaar geleden gestart met zijn eigen bedrijf. Vanaf dat moment is hij al zijn energie in zijn bedrijf gaan steken en kwam het goed uit dat Linda alle gezinszaken regelde. Deze verdeling van energie is steeds meer uit balans geraakt. Hoe minder aandacht en energie Bjorn stak in de kinderen, de vrije tijd die ze met elkaar hadden en huishoudelijke zaken, des te strakker werd Linda in de organisatie en planning daarvan. En hoe meer controle Linda ging uitoefenen, des te minder ruimte kwam er ook voor Bjorn om überhaupt nog zijn plek in het gezin in te nemen. Deze vicieuze cirkel werd uiteindelijk voor beiden een neerwaartse spiraal. Alleen met dit verschil: Bjorn werd steeds ongelukkiger en Linda had wel steeds vaker irritatie naar Bjorn maar was door de bank genomen wel tevreden met dit leven.
Ik zie overigens dat in de meeste gevallen het negatieve patroon in een relatie dat uiteindelijk leidt tot de echtscheiding maar door één van de partners ook bewust als negatief of op zijn minst onplezierig wordt ervaren. De ander is zich daar meestal niet van bewust en ervaart dat patroon ook niet als negatief. Linda gedijde juist heel goed in haar rol als manager-moeder, waarbij ze – onbewust – Bjorn als een soort van derde kind is gaan behandelen. Waar Bjorn dit aanvankelijk misschien ook wel comfortabel heeft gevonden, is hij uiteindelijk gaan voelen dat de relatie met Linda geen man-vrouw relatie meer was. Dat uitte zich ook op seksueel gebied waar het kaarsje tussen beiden nagenoeg was gedoofd.
En dat vormde een vruchtbare bodem voor de verliefdheid van Bjorn op een ander. Hij ontmoet dan een vrouw die hem aanspreekt op zijn man-zijn. Voor Linda is dit begrijpelijk een shock. Zij heeft dit niet zien aankomen, omdat zij haar rol in het patroon met Bjorn niet als ongelukkig heeft ervaren. Als Linda verder in haar verwerkingsproces is, zal zij zich ook waarschijnlijk steeds meer bewust worden van het feit dat ook zij uiteindelijk geen voldoening meer zou hebben gevonden in haar rol van enkel manager-moeder. Ook zij vervulde immers niet meer de rol van vrouw/partner, maar uitsluitend die van (manager-)moeder. Maar op het moment dat Bjorn een relatie met een andere vrouw aan gaat, zit Linda (nog) niet op dat punt en is dat voor haar een emotionele shock.
Dit patroon van Linda aan de ene kant, die de controle uitoefent en bepaalt wat er gebeurt en Bjorn aan de andere kant, die het stokje uit handen heeft gegeven aan Linda, is een belangrijke rode draad in het scheidingsproces. Linda zal nu namelijk tijdens het mediationtraject meer dan ooit de controle willen blijven uitoefenen. Zij zal willen bepalen wat er wordt afgesproken en hoe het verder gaat. Deze controle geeft haar namelijk houvast en veiligheid. Dit is immers de rol die zij tot nu toe ook heeft vervuld. Maar Bjorn heeft inmiddels al geproefd van zijn vrijheid en het gevoel dat een vrouw hem geeft als hij niet op zijn kind-zijn, maar als volwassen man wordt aangesproken, en zal dit gedrag van Linda meer en meer gaan afwijzen.
Dit is wat ik noem ‘de emotionele angel’ in het scheidingsproces. Als hier niets mee wordt gedaan, zal Linda alleen maar akkoord willen gaan met afspraken die zij in haar hoofd heeft en die sterk zijn gekleurd door haar emoties. Dat brengt onder andere met zich mee dat Linda het rechtvaardig vindt dat Bjorn in zekere zin financieel moet bloeden als een soort van sanctie voor hetgeen hij in de ogen van Linda haar en de kinderen heeft aangedaan. En Bjorn zal vanuit zijn nieuw beproefde gevoel van vrijheid en autonomie als man onder de moederlijke vleugels van Linda uit willen en niet meer zonder meer akkoord gaan met haar ideeën.
Als deze ‘emotionele angel’ niet wordt gezien aan de mediatontafel zal het heel lastig worden voor Bjorn en Linda om tot afspraken te komen. En als ze het al lukt om afspraken te maken over de kinderen en over het geld, dan bestaat er een reëel risico dat deze afspraken maar een korte houdbaarheid hebben. Mogelijk geeft Bjorn op enig moment toe, om enkel ‘ervan af te zijn’, terwijl hij eigenlijk geen goed gevoel heeft bij die afspraken. Linda zal namelijk niet snel inbinden. Zij zal – opmerkelijk genoeg – het contact en de confrontatie met Bjorn– ook al is dat telkens erg pijnlijk voor haar – toch uiteindelijk langer kunnen volhouden dan Bjorn. Zij wil en kan Bjorn nog niet loslaten; elk contact, ook al is dat erg pijnlijk, is immers een contact met Bjorn en bovendien geeft het haar wellicht onbewust de hoop dat het toch misschien nog goed komt. Bjorn is dat punt al voorbij en wil het liefst zo min mogelijk moeilijke confrontaties met Linda.
Als mediator heb ik Bjorn en Linda geholpen om ze van dit patroon in hun relatie en dus ook in de communicatie iets bewust te maken. Het haalt de druk van de ketel. Hierdoor kunnen ze zich – al is het maar een heel kleine beetje – verplaatsen in de ander. En dat geeft weer de opening om vooral vanuit het belang van de kinderen te blijven denken bij het maken van afspraken en de eigen emoties wat te relativeren. Ik pretendeer als mediator overigens niet dat na het mediationtraject deze hele emotionele angel eruit is. Daarvoor is meestal meer tijd nodig. Maar een eerste stap kan wel worden gezet en komt het mediationtraject dus ook ten goede.
Bjorn en Linda zijn er in ieder geval na vier bijeenkomsten in geslaagd om samen een goed ouderschapsplan en duidelijke financiële afspraken voor de langere termijn te maken.
Dan neem ik contact met je op. Wil je liever niet gebeld worden of alleen op een bepaald tijdstip, geef dat dan even aan in het veld ‘opmerkingen. Daar houd ik uiteraard rekening mee.
